Sonet, a w nim "Pallas Atena" Klimta

 Witam Serdecznie!

Zapraszam na kolejne, a zarazem ostatnie w tym roku spotkanie ze sztuką, w którym pojawi się sonet zainspirowany jednym z dzieł austriackiego artysty Gustava Klimta (1862-1918).

   Wychowywał się w Baumgarten k. Wiednia w dość licznej rodzinie (miał sześcioro rodzeństwa). Jego ojciec Ernst był grawerem i złotnikiem czeskiego pochodzenia. W 1876 r. Gustav wstąpił do wiedeńskiej Kunstgewerbeschule, gdzie studiował malarstwo architektoniczne do 1883 r. Młodszy brat Gustava o imieniu Ernst, również podjął studia na tej samej uczelni, by zostać rytownikiem. W 1879 r. bracia oraz ich przyjaciel, Franz Matsch zawiązali współpracę, co później zaowocowało realizacją imponujących zleceń. Wśród tych zleceń należy wymienić: 4 alegorie na sklepieniu Palais Sturany w Wiedniu (1880), dekoracja wnętrza willi Hermes (1885), dekoracja sklepienia wiedeńskiego Burgtheater (1886), dekoracja głównej klatki schodowej w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu (1890).

   W czasie dekorowania Burgtheater (Teatr Zamkowy) Klimt coraz śmielej nadawał swemu stylowi nowe kształty. Zlecenie obejmowało wykonanie serii 11 obrazów obrazujących dzieje teatru, z których Gustav wykonał  cztery. Praca nad projektem pozwoliła mu bliżej zapoznać się z ideami wyłożonymi przez F. Nietzschego w Narodzinach tragedii (L. Florman, Gustav Klimt and the Precedent of Ancient Greece, "The Art Bulletin", vol. 72, no. 2, 1990, pp. 310-326). Filozof stawiał w swym dziele tezę, że dramat starożytnej Grecji warunkowały 2 estetyczne impulsy: apolliński (cechujący się umiarem i ładem) i dionizyjski (cechujący się dzikością i dążeniem ku ekstazie). W dwóch ze swych dzieł Gustav nawiązał do tej idei poprzez przedstawienie ołtarza Apolla na jednym i ołtarza Dionizosa na drugim. Wątki poruszone przez Nietzschego obudziły w Gustavie zainteresowanie sztuką starożytnej Grecji, a zwłaszcza tej z okresu archaicznego.

   W 1897 r. Klimt stał się współzałożycielem wiedeńskiego Towarzystwa Austriackich Artystów Plastyków - Secesja. Rok po założeniu Secesji wzniesiono Gmach Secesyjny. W nim pierwszy raz wystawiono obraz Gustava Klimta, który był początkowym, programowym obrazem grupy, a mowa o dziele, które stało się dla mnie inspiracją do ułożenia sonetu.

Chodzi o obraz:

👉 Gustav Klimt, Pallas Atena, 1898, olej na płótnie, 75 x 75 cm, Historisches Museum der Stadt Wien.

oblicze bogini mądrości

Oto ta, która z głowy władcy olimpijskiego wyskoczyła 

i wkrótce potem wielu herosów swoją opieką otoczyła.

Urodziwa, młoda dziewica o przenikliwym spojrzeniu, 

przeczesującym pole walki niczym sowie oczy, nocą przyglądające się wszelkiemu istnieniu.

Stoi dumnie w lśniącej zbroi z gorgońską egidą, 

gotowa uderzyć we wroga dzierżoną w swym ręku dzidą; 

gotowa poprowadzić do zwycięstwa każdego, kto walczy w słusznej sprawie, 

a także każdego, kto przebiegłym strategiem jest, co się zowie.

Z piersi patronki Aten Meduzy twarz straszliwie się szczerzy,

lecz z twarzy samej bogini ciężko wyczytać, co Pallas dalej zamierzy.

Czy wykaże się bezwzględnością, gdy ktoś nie uszanuje jej zasad?

Czy ujawni swoje rozczarowanie, gdy ktoś nie zastosuje się do jej rad?

Nieprzystępna jest prawdziwa twarz bogini mądrości,

której postać, aż emanuje od zniewalającej władczości.

Greckiej bogini mądrości przypisywano wiele przydomków, a jednym z nich był "Pallas". Epitet miał mieć kilka znaczeń, np. "wymachiwać" (bronią) lub "młodość", "młoda kobieta" (źródło: angielska strona "Wikipedii" dot. Ateny). W późniejszych pismach Grecy wytworzyli mit, wg którego Pallas była odrębną boginią, a Atena miała ją zabić i po tym przejąć jej imię. Tak w ogóle Atena miała uchodzić nie tylko za boginię mądrości, lecz także za patronkę od sztuki wojennej (ale uwaga - od tej chwalebnej strony, która wiązała się z walką w słusznej sprawie i z umiejętnym planowaniem strategii) oraz rękodzieła (tkactwo, metaloplastyka).

   Jeśli chodzi o dzieło Gustava Klimta, to Pallas Atena była przełomowa w jego karierze artystycznej nie tylko dlatego, że stanowiła symboliczną postać dla członków wiedeńskiej Secesji. Również było to pierwsze dzieło, w którym Klimt zastosował dużą ilość płatków złota (a to stało się później wyróżniającą cechą jego prac). 

   Także nie jest to pierwszy raz, gdy Klimt miał do czynienia z tworzeniem wizerunku Ateny. Wcześniej miało to miejsce, gdy pracował przy zleceniu dla Kunsthistorisches Museum z bratem i przyjacielem w 1890 r. Obraz bogini znajduje się w jednej z pachwin łukowych przy głównej klatce schodowej wiedeńskiego muzeum. Za inspirację miała mu służyć, m. in. rzeźba Ateny Partenos (wykonanej przez Fidiasza dla ateńskiego Partenonu w V w. p.n.e.).

To wszystko.

Dajcie znać w komentarzu, co myślicie o powyższym sonecie, a także czy przepadacie za twórczością Gustava Klimta.

A w następnym spotkaniu ze sztuką jedno z dzieł Dante Gabriela Rossettiego będzie stanowić inspirację dla haiku.

👀

Szczęśliwego Nowego Roku 2025!

🎊🍸